Ωχρά κηλίδα

 Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί το μάτι μας συχνά το παρομοιάζουμε με μία φωτογραφική μηχανή.Όταν βγάζουμε μία φωτογραφία με τη φωτογραφική μας μηχανή, το φως περνά μέσα από τον φακό και εστιάζεται επάνω στο φωτογραφικό φιλμ.

Με αντίστοιχο τρόπο λειτουργεί ο οφθαλμός μας. Το φώς περνά μέσα από τον κερατοειδή χιτώνα (πρόσθιος διαφανής χιτώνας του οφθαλμού, μοιάζει με το τζαμάκι του ρολογιού) και κατόπιν μέσα από τον κρυσταλλοειδή φακό. Το ρόλο του φιλμ στον οφθαλμό μας παίζει ο αμφιβληστροειδής χιτώνας. Εκεί το φως μετατρέπεται σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία μέσω των οπτικών νεύρων φθάνουν στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου. Στο κέντρο ακριβώς του αμφιβληστροειδούς βρίσκεται η ωχρά κηλίδα, η οποία είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση. Ο υπόλοιπος αμφιβληστροειδής είναι υπεύθυνος για την περιφερική όραση. Η περιφερική όραση είναι πολύ σημαντική γιατί μας δίνει την αίσθηση του χώρου και με αυτήν αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει πλάι μας.

Η ωχρά κηλίδα η οποία είναι υπεύθυνη για την κεντρική μας όραση ονομάζεται έτσι γιατί το χρώμα της είναι πιο ωχρό λόγω των χρωστικών που υπάρχουν σε αυτήν. Με την ωχρά κηλίδα επιτελούμε πολλές καθημερινές δραστηριότητες όπως διάβασμα, γράψιμο, οδήγηση, παρακολούθηση τηλεόρασης κ.α.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η ωχρά κηλίδα είναι μία περιοχή του οφθαλμού μας, η οποία είναι καθοριστικής σημασίας για την όρασή μας. Πολλές παθήσεις μπορούν να προσβάλλουν την ωχρά κηλίδα (ηλικιακή εκφύλιση ωχράς, ιδιοπαθής οπή της ωχράς, επιωχρική μεμβράνη, κυστεοειδές οίδημα, κ.α.).

Η θεραπεία για κάθε μία από αυτές μπορεί να είναι είτε φαρμακευτική είτε χειρουργική.

Η συχνότερη πάθηση που προσβάλλει την ωχρά κηλίδα σε άτομα ηλικίας πάνω από 50 ετών είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ).

Μορφές της Ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας:
Η εκφύλιση ωχράς κηλίδας μπορεί να διακριθεί σε ξηρή και υγρή μορφή.

Ξηρού τύπου ηλικαική εκφύλιση ωχράς κηλίδας:
Η ξηρή μορφή αφορά το 85% των ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας.

Αίτια εμφάνισης της ξηρού τύπου ωχράς κηλίδας:
Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της:
• Ατροφίας του αμφιβληστροειδούς λόγω ηλικίας.
• Αλλαγής στη χρωστική του αμφιβληστροειδή ή
• ύπαρξης οζιδίων που σχηματίζονται κάτω από το μελάγχρου επιθήλιο του αμφιβληστροειδούς και τα οποία ονομάζονται drusen. Ορισμένα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς αλλοιώνονται περιορίζοντας την ικανότητα των ασθενών να διακρίνουν μικρές λεπτομέρειες.
Η νόσος εξελίσσεται σταδιακά και η απώλεια της όρασης γίνεται βαθμιαία.

  
Αριστερά: Έγχρωμη φωτογραφία βυθού, εικόνα γεωγραφικής ατροφίας στα πλαίσια ξηρής μορφής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Δεξιά: Έγχρωμη φωτογραφία βυθού, συρρέοντα drusen στα πλαίσια ξηρής μορφής εκφύλισης της ωράς κηλίδας.

Υγρού τύπου ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας:
Η υγρή μορφή αντιστοιχεί περίπου στο 15% των περιστατικών.

Αίτια εμφάνισης της υγρού τύπου ωχράς κηλίδας:
Στην υγρή μορφή αναπτύσσονται νέα αγγεία (νεοαγγείωση) κάτω από τον αμφιβληστροειδή που επιτρέπουν τη διαρροή υγρών και αίματος. Αυτή η διαδικάσία προκαλεί βλάβη στους φωτουποδοχείς του αμφιβληστροειδούς και δημιουργεί θολά σημεία στην κεντρική όραση.

Η νόσος εξελίσσεται ταχύτατα και συχνά οδηγεί σε πιο σημαντική απώλεια της όρασης.

Συμπτώματα της ηλικιακής εκφύλισης:
Τα πρώτα συμπτώματα της νόσου δεν γίνονται συνήθως αντιληπτά, όσο όμως η νόσος εξελίσσεται μπορεί να η ξητού τύπου εκφύλιση της ωχράς να μεταπέσει σε υγρού τύπου. Τότε τα συμπτώματα γίνονται έντονα αντιληπτά.Οι ασθενείς αρχίζουν να παρατηρούν:
• Σκοτεινές περιοχές (σκοτώματα) στο οπτικό τους πεδίο. Οι ασθενείς με χοριοειδική νεοαγγείωση εμφανίζουν κεντρικό σκότωμα και έτσι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν χαρακτηριστικά στα πρόσωπα άλλων ανθρώπων.
• Η όρασή τους είναι θολή.
• Η όραση τους παρουσιάζει παραμορφώσεις.

Οι ασθενείς με χοριοειδική νεοαγγείωση εμφανίζουν κεντρικό σκότωμα και έτσι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν χαρακτηριστικά στα πρόσωπα άλλων ανθρώπων.

Επιδημιολογικά στοιχεία της ηλικαικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας:
Το 2% των ατόμων μέσης ηλικίας παρουσιάζουν ηλικαική εκφύλιση ωχράς, ενώ έχει προσβληθεί το 20% των ατόμων μεταξύ 65 και 74 ετών. Η πιθανότητα προσβολής από την πάθηση αυξάνεται με την ηλικία και στο ένα τρίτο των ατόμων μεταξύ 75 και 85 ετών έχει γίνει διάγνωση της νόσου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι στις επόμενες δεκαετίες η συχνότητα εμφάνισης της ηλικιακής εκφύλισης θα τριπλασιαστεί.

Παράγοντες Κινδύνου:
• Ηλικία (αποτελεί τον κύριο παράγοντα εμφάνισης της νόσου).
• Οικογενειακή γενετική προδιάθεση.
• Παχυσαρκία.
• Κάπνισμα.
• Υπέρταση.
• Αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης.
• Δίαιτα πλούσια σε λίπη και φτωχή σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικά.Η ανεπαρκής πρόσληψη βιταμινών C και Ε, ψευδαργύρου, ω-3 λιπαρών οξέων και των 2 καροτινοειδών Λουτείνη και Ζεαξανθίνη, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την πυκνότητα της χρωστικής στην ωχρά κηλίδα, επηρεάζει δυσμενώς το αμυντικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει σταδιακή εκφύλιση της ωχράς.
• ?μεση έκθεση στο ηλιακό φως. Η άμεση και παρατεταμένη έκθεση στο φως του ήλιου, χωρίς τα κατάλληλα γυαλιά, μπορεί να προκαλέσει σημαντική βλάβη στα μάτια με το πέρασμα του χρόνου. Οι ακτίνες του ήλιου παράγουν βλαβερές οξειδωτικές ουσίες που ονομάζονται ελεύθερες ρίζες και επηρεάζουν τον αμφιβληστροειδή.

Για την διάγνωση της νόσου:
Ένα ποσοστό ασθενών με ξηρή μορφή κατά την εξέλιξη της πάθησης θα μεταπέσει στην υγρή μορφή που έχει και χειρότερη πρόγνωση για την όραση.
Υπάρχει ένας απλός τρόπος αυτοεξέτασης των ασθενών με τον πίνακα Amsler.

Η αυτοεξέταση γίνεται ως εξής:
• Κρατήστε τον πίνακα σε απόσταση 30 εκ. από το πρόσωπό σας.
• Φορώντας τα γυαλιά για κοντά, καλύψτε το ένα μάτι.
• Ελέγξτε εάν εμφανίζονται ανωμαλίες στον πίνακα, όπως παραμορφώσεις, κυματιστές γραμμές, κουτάκια διαφορετικού μεγέθους ή κάποια που δεν μπορείτε να δείτε.
• Κάντε το ίδιο και με το άλλο μάτι.
Όταν παρατηρήσετε παραμορφώσεις στις γραμμές ή στα τετραγωνάκια όπως στη φωτογραφία επάνω, τότε θα πρέπει να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρο άμεσα. Το σύμπτωμα αυτό ονομάζεται μεταμορφοψία και πιθανώς σημαίνει μετάπτωση της νόσου από την ξηρή μορφή στην υγρή.

Εικόνα προσομοίωσης του πως βλέπει ο ασθενής με ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας υγρού τύπου: Παρατηρείται παραμόρφωση στα τετραγωνάκια και παράκεντρο σκότωμα.

Επίσης για την διάγνωση της υγρής μορφής συνήθως απαιτούνται oι εξής εξετάσεις:
• Η φλουοραγγειογραφία με φλουροσκεΐνη και η αγγειογραφία με ινδοκυανίνη. Στις εξετάσεις αυτές ενίεται ενδοφλεβίως σκιαστική ουσία (φλουοροσείνη ή ινδοκυανίνη) και με ειδική κάμερα απεικονίζονται τα παθολογικά αγγεία (χοριοειδική νεοαγγείωση) που διαρρεουν υγρό ή και αίμα υπό τον αμφιβληστροειδή.
• Η αγγειογραφία (OCT – Angiography) είναι μία απεικονιστική τεχνική για την καταγραφή των αγγείων του αμφιβληστροειδούς και των χοριοτριχοειδών. Γίνεται απεικόνιση των κινούμενων ερυθρών αιμοσφαιρίων στον αγγειακό αυλό με αντανάκλαση φωτός laser. Με τον τρόπο αυτό δεν είναι απαραίτητη η χρήση σκιαγραφικής ουσίας ενδοφλέβια. Πρόκειται για μια γρήγορη, άνετη και ανώδυνη, μη επεμβατική μέθοδο με αποτέλεσμα να αποφεύγονται όλοι οι κίνδυνοι αλλεργίας και ανεπιθύμητων παρενεργειών που ενέχει η χρήση σκιαγραφικού και επιπρόσθετα δεν υπάρχουν αντενδείξεις όπως στην κλασική αγγειογραφία (φλουοροαγγειογραφία με φλουορεσκεΐνη και αγγειογραφία με ινδοκυανίνη). Στην ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας υγρού τύπου η OCT-Αγγειογραφία μας επιτρέπει την απεικόνιση της χοριοειδικής νεοαγγείωσης. Επίσης, καθίσταται εφικτή η παρακολούθηση των ανατομικών μεταβολών της νεοαγγείωσης μετά από τη διενέργεια θεραπείας με ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις αντι-αγγειογενετικών παραγόντων (anti-VEGF).
• Οπτική τομογραφία συνοχής (Optical coherence tomography- OCT): Με ειδικό μηχάνημα απεικονίζονται τομές της ωχράς κηλίδας και μπορούμε να δούμε αν υπάρχει υγρό υπό ή ενδοαμφιβληστροειδικά καθώς επίσης και να μετρήσουμε το πάχος του αμφιβληστροειδούς ώστε να εκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα της εφαρμοζόμενης θεραπείας.

Τρόποι αντιμετώπισης της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας.                                                                                                            Η αντιμετώπιση της υγρής μορφής μπορεί να γίνει:
• Σε μερικές περιπτώσεις με θερμικό laser (σε εξωβοθρική νεοαγγείωση).
• Ή στις περισσότερες περιπτώσεις με ενδουαλοειδική έγχυση αντιαγγειογενετικών παραγόντων.                                          Αντιαγγειογενετικοί παράγοντες: Από μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, διαπιστώθηκε ότι σε οφθαλμούς με χοριοειδική νεοαγγείωση βρέθηκε μεγάλη ποσότητα μιας ουσίας που ονομάζεται Vascular Endothelial Growth Factor (VEGF). Η ουσία αυτή προάγει την ανάπτυξη καινούργιων αγγείων και πιθανώς να είναι μία απάντηση του οργανισμού στην ισχαιμία. Οι αντιαγγειογενετικοί παράγοντες είναι μονοκλωνικά αντισώματα που δεσμεύουν τον VEGF. Με τις ενδουαλοειδικές εγχύσεις επιτυγχάνεται σε μεγάλο ποσοστό σταθεροποίηση της όρασης ή ακόμα και βελτίωση της.

Αρχικά ακολουθούμε θεραπευτικό σχήμα 3 ενδουαλοειδικών εγχύσεων ανά μήνα. Παρακολουθούμε την οπτική οξύτητα και την ελάττωση του υπο ή ένδοαμφιβληστροειδικού υγρού με τομογραφία (OCT). Σε περίπτωση υποτροπής της νόσου με μείωση της οπτικής οξύτητας ή με αύξηση του πάχους του αμφιβληστροειδούς μπορεί να χρειαστεί επαναληπτική έγχυση.

Τέλος, η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο είναι ζωτικής σημασίας για να ενημερωθούν σωστά οι ασθενείς για τα συμπτώματα και να αντιμετωπίσουν την εξέλιξη της νόσου. Όσοι πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας βλέπουν τις ικανότητες τους να ελαττώνονται και σιγά-σιγά να τους εγκαταλείπουν. Επιπλέον μελέτες δείχνουν ότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην εκτέλεση καθημερινών εργασιών, μειώνουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους και είναι η αιτία για πτώσεις και κατάγματα και για εμφάνιση κατάθλιψης.