Γλαύκωμα

Το γλαύκωμα είναι μία ασθένεια των ματιών που αν παραμείνει ανεξέλεγκτη, συχνά οδηγεί σε τύφλωση. Συχνά ονομάζεται «ύπουλος κλέφτης της όρασης», διότι η ασθένεια αυτή στα αρχικά στάδια δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα. Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς παραμένουν ασυμπτωματικοί μέχρις ότου συμβεί σοβαρή απώλεια της όρασης. Και δυστυχώς, όταν η βλάβη έχει ήδη επέλθει, δεν υπάρχει τρόπος αποκατάστασής της. Για το λόγο αυτό η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία είναι καθοριστικής σημασίας.

Αίτια εμφάνισης γλαυκώματος:
Στο γλαύκωμα προκαλείται σταδιακή βλάβη στα οπτικά νεύρα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση οπτικών ερεθισμάτων από τα μάτια στον εγκέφαλο (και συγκεκριμένα στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου, όπου εδρεύει το κέντρο της όρασης).
Τα αίτια της βλάβης αυτής δεν είναι πλήρως εξακριβωμένα μέχρι σήμερα. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τη νόσο του γλαυκώματος.
Το πρόσθιο τμήμα των ματιών είναι γεμάτο από ένα υγρό που ονομάζεται υδατοειδές. Το υγρό αυτό παράγεται μέσα στο μάτι και περιέχει θρεπτικά συστατικά για τα διάφορα μέρη του ματιού. Το υδατοειδές υγρό φυσιολογικά αποχετεύεται μέσα από ένα ειδικό αποχετευτικό σύστημα, το οποίο βρίσκεται στη γωνία του προσθίου θαλάμου.
Παραγωγή και αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού φυσιολογικά βρίσκονται σε μία αρμονική ισορροπία, με αποτέλεσμα τη διατήρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης σε φυσιολογικά όρια (10mmHg - 21mmHg). Η παρακώλυση της αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού, οδηγεί σε αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, η οποία με τη σειρά της ενοχοποιείται για τις βλάβες που συμβαίνουν στα οπτικά νεύρα με το γλαύκωμα.

Σχηματική απεικόνιση της κυκλοφορίας και αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού
μέσω του διηθητικού ηθμού (trabecular meshwork).

Όταν τα οπτικά νεύρα πάθουν βλάβη από την υψηλή ενδοφθάλμια πίεση, τότε ένα μέρος των οπτικών ερεθισμάτων δεν μεταδίδεται από τα μάτια στον εγκέφαλο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια ενός τμήματος του οπτικού μας πεδίου.
Στα αρχικά στάδια, η απώλεια του οπτικού πεδίου αφορά την περιφερική όραση (γι’ αυτό και δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή από τον ασθενή), ενώ στα τελικά στάδια προσβάλλεται και η κεντρική όραση με τελική κατάληξη την τύφλωση.

Αριστερά: Γλαυκωματική κοίλανση του οπτικού νεύρου η οποία συνοδεύεται από αντίστοιχη βλάβη του οπτικού πεδίου.

Το γλαύκωμα υπάρχει σε διάφορες κατηγορίες. Η πιο συχνή ονομάζεται γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, η οποία περιλαμβάνει το 80% όλων των περιπτώσεων. Εμφανίζεται σταδιακά, συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών και προκαλεί προοδευτική στένωση των οπτικών πεδίων.

Επάνω: Φυσιολογικό οπτικό πεδίο. Κάτω: Προχωρημένη γλαυκωματική βλάβη.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση γλαυκώματος:
• Ηλικία άνω των 40 ετών.
• Κληρονομικό ιστορικό γλαυκώματος.
• Υψηλή ΕΟΠ.
• Σακχαρώδης Διαβήτης.
• Μυωπία.
• Μακροχρόνια τοπική ή συστηματική χρήση στεροειδών.
• Ιστορικό οφθαλμικού τραύματος.
• Μαύρη φυλή.

Συνεπώς η μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και η οφθαλμοσκόπηση των οπτικών νεύρων είναι μέρη, καθοριστικής σημασίας, της οφθαλμολογικής εξέτασης και θα πρέπει να γίνονται σε όλους μας ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40 ετών ανεξάρτητα από την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων. Για να αποφύγουμε το γλαύκωμα το «κλειδί» για την επιτυχή αντιμετώπιση είναι η έγκαιρη διάγνωση.

Τρόποι διάγνωσης και παρακολούθησης της νόσου:
Η παρακολούθηση των ασθενών που πάσχουν από γλαύκωμα περιλαμβάνει την μέτρηση της ΕΟΠ, τον έλεγχο των οπτικών πεδίων με αυτόματη περιμετρία, την εκτίμηση του πάχους της στοιβάδας των οπτικών ινών με OCT και την τοπογραφία του οπτικού νεύρου με τον αναλυτή της οπτικής θηλής (HRT).

 Αριστερά: φυσιολογικό OCT  Δεξιά: παθολογικό OCT

Φυσιολογικό HRT   Παθολογικό HRT

Φυσιολογικό οπτικό πεδίο   Παθολογικό οπτικό πεδίο

Θεραπευτική αντιμετώπιση του γλαυκώματος:
Η μείωση της ενδοφθαλμίου πιέσεως είναι το κυριότερο όπλο για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:
• Φαρμακευτική θεραπεία με κολλύρια: Προτιμούμε φάρμακα σε συσκευασία μονοδόσεων τα οποία δεν περιέχουν συντηριτικά (όπως το βενζαλκόνιο), τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν τοξικότητα στην οφθαλμική επιφάνεια.
• Ακτίνες Laser (Selective Laser Trabeculoplasty, SLT): πρόκειται για YAG Laser η δέσμη του οποίου κατευθύνεται με ειδικό θεραπευτικό φακό στον διηθητικό ηθμό (trabeculum). Το αποτέλεσμα είναι η μείωση των αντιστάσεων και η αύξηση της ροής του υδατοειδούς υγρού η οποία και επιφέρει ελάττωση της ενδοφθαλμίου πιέσεως. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας (δηλαδή η επίτευξη μείωσης στην ενδοφθάλμια πίεση) φθάνει το 80% σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες. Η ασφάλεια αγγίζει το 98% και η εμφάνιση ανεπιθυμήτων παρενεργειών (όπως μία παροδική αντιδραστική αύξηση της πίεσης) είναι εξαιρετικά σπάνια.

Σχηματική απεικόνιση της δράσης του laser με σκοπό την μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

• Χειρουργική επέμβαση (τραμπεκουλεκτομή, βισκοκαναλοστομία, κ.α.) με σκοπό τη δημιουργία νέων αποχετευτικών οδών.

Σχηματική απεικόνιση τραμπεκουλεκτομής: ουσιαστικά δημιουργείται παράπλευρη οδός αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού.

• Ένθεση αντιγλαυκωματικής βαλβίδας: Οι βαλβίδες γλαυκώματος είναι εμφυτεύματα από ακρυλικό ή σιλικόνη που τοποθετούνται επισκληρικά μεταξύ των ορθών μυών στον ισημερινό του βολβού.